Në episodin e këtij Podcasti kam ftuar Altin Bashën. Sot është 1 Maji, kur po regjistrohet ky episod dhe për rastësi, unë dhe ai jemi veshur në xhins, si punëtorët. Nuk e kemi bërë me fjalë.
Intervista e transkriptuar
Mira Kazhani: Të pëlqen xhinsi në përgjithësi?
Altin Basha: Po më pëlqen. Është komfort edhe kur ke për të bërë punë dhe je i ngarkuar gjithë ditën, edhe duket bukur në fakt, më pëlqen.
Mira Kazhani: Sot është ditë pushimi dhe unë nuk isha e vetëdijshme. Të ndodh kjo?
Altin Basha: Patjetër po. Unë punoj shumë kështu që normalisht oraret e punës dhe ditët e punës përzihen me njëra-tjetrën. Aq më tepër që ne kemi shfaqje në fundjavë. Kështu që për ne është shumë i rrallë pushimi. Në përgjithësi për njerëzit e teatrit dhe televizionit, sidomos ata që vijnë nga privati…
Mira Kazhani: Po. Si puna ime dhe si puna e çunave të Barrakës. Çfarë raporti ke me pushimin, meqë ra fjala?
Altin Basha: Më pëlqen të bëj pushime, por gjithmonë dalin gjëra të cilat i sabotojnë ato. Ky është problemi. Po mundohem që kur kam kohë të lirë të pushoj, sepse e kam një punë shumë të ngarkuar. Kam një sekret në fakt që shpesh njerëzit kanë perceptimin që unë punoj shumë, bëj shumë punë paralel. Një nga sekretet është pushimi i drekës, të cilin ma ka mësuar im atë. Ai e kishte… Gjysmë ore, gjysmë ore… Kinezët thonë sa të bjerë tigani nga dora.
Mira Kazhani: Edhe 10 minuta, thonë, bën shumë mirë. Për ata që flenë shumë pastaj, çohen njerëz të tjerë.
Altin Basha: Po normal. Po mua më pëlqen se dhe më bën punë, më relakson në pauzat mes provave, në kohën kur kam një intensitet shumë të madh pune.
Mira Kazhani: Nga babai ke edhe teatrin në fakt. Ai ka qenë fonist në teatër. Aty të lindi dashuria për teatrin?
Altin Basha: Po, absolutisht. Unë nuk mund ta ndaj dot qartë se kur e kam vendosur që të merrem me teatër. Mund të them që kam dashur të bëhem aktor, por nuk u bëra aktor, u bëra regjisor. Po pjesa e dashurisë për teatrin është sa gjatë mbaj mend unë në jetën time. Ambientet e mia të lodrave kanë qenë rekuizitat e teatrit ku kishte gjëra që s`mund t`i gjeje në jetën e përditshme: armë, shpata etj, etj. Gardëroba, backstage i teatrit. Më pëlqenin shumë këto dy portalet – i themi ne – dy krahët e ndriçimit të skenës, sepse teatri i vjetër i ka pasur si fole të vogla, futeshe, thjesht ka pasur ca dyer të vogla, edhe ishin si dhoma të përrallave. Rrije, mund të shihje shfaqjen, ishte dhe ngrohtë se prozhektorët e ngrohnin, por ishte shumë pluhur edhe bëhesha gjithmonë pis. Kështu që merrja kritika në shtëpi.
Mira Kazhani: Ke prishur ndonjëherë diçka aty? Ke bërë ndonjë rreng?
Altin Basha: Po kam hyrë njëherë në skenë. Kam hyrë njëherë në shfaqjen “Komunistët” nëse nuk gaboj. Nuk isha i vetëdijshëm që po ndodhte skena, edhe hyra.
Mira Kazhani: Paske sabotuar!
Altin Basha: Po, po. Isha aktor në atë shfaqje në fakt, por u hutova edhe hyra. Nuk e di çfarë ndodhi. Veç kur pashë që ishte publiku, u tërhoqa pastaj. E kam pasur qejf ta përgjoj nga kuintat shfaqjen teatrore, sepse ka shumë gjera që ndodhin paralel me shfaqjen teatrore. Publiku di që ka vetëm shfaqje, por ka dhe marrëdhënie mes aktorëve. Ka të folura që nuk janë pjesë e skenarit. Ka ngacmime, ka batuta, ka komente. Edhe i shfrytëzojnë ato kthesat kur publiku nuk i sheh që të komunikojnë me njëri-tjetrin etj, etj. Ka historira pafund për to.
Mira Kazhani: Më trego një histori për shembull që është shumë e veçantë, që po ta dinin njerëzit do shkriheshin gazi, ose do habiteshin.
Altin Basha: “Hamleti” ka qenë një nga shfaqjet më të rëndësishme të historisë së teatrit shqiptar dhe në role kryesore ka qenë Naim Frashëri që luante Hamletin dhe Loro Kovaçi që luante Klaudin dhe thotë që Klaudi kur e vret Hamletin, ra aty ku do duhej të vdiste Hamleti pak më vonë, në fund të skenës. Naim Frashëri, duke kaluar, duke bërë ato monologjet e skenës i thoshte: Loro, lëviz se do të vdes unë aty. E ngacmonte. Vazhdonte, kthehej prapë dhe i thoshte: Loro lëviz se do vdes unë aty. Pra ishte vendi i tij. Dhe ai në atë pozicionin e vet të vdekjes, i thotë: Naim, jam mbret vdes ku të du. (qesh)
Mira Kazhani: Dialog më të bukur për vdekje… (qesh)
Altin Basha: Të tilla ka shumë. Shfaqjet teatrore janë të mbushura me këto. Është një nga pjesët më të lezetshme. Për aktorët, repiticioni i shfaqjeve, sigurisht ka nevojë për një lloj distancimi se ai përjetimi aq i fuqishëm emocional, nëse ndodh nëçdo shfaqje, do të ishte katastrofik për psikën e aktorëve. Kështu që ata gjëjnë një mënyrë për të krijuar një lloj distance nga shfaqja dhe për të krijuar këto situata e lehtësimit dhe tokëzimit, të kthimit në realitet. Kështu qëështë një botë shumë interesante kjo e backstage-it të teatrit.
Mira Kazhani: E kuptoj, për një regjisor, backstage është gjithçka. Si është të jesh në backstage, të shohësh të tjerë që duartrokasin shfaqjen tënde dhe ti nuk je në skenë? Mua ndonjëherë më vjen keq për regjisorët.
Altin Basha: Është një lloj humbje, sepse ti di çdo detaj të asaj që do të ndodhë. Është një lloj qartësie për atë që do vijë mbrapa, por nga ana tjetër të shikosh sesi shfaqja jote afekton një publik të tërë, njerëzit përfshihen emocionalisht në të dhe e përjetojnë atë si një spektakël ku përfshihen, është një magji më vete. Ndërsa ka një pozicionim shumë të bukur brenda për brenda teatrit në momentin kur regjisori krijon gjithçka në shfaqje teatrore, në momentin kur aktori e merr në dorë. Është si një stafetë, ku shfaqja nuk të takon më ty, u takon atyre. Aty aktorët, me artin e tyre të mishërimit bëhen magjik pastaj, janë tjetër person edhe krijon njëfarë dëshire për të qenë në vendin e tyre.
Mira Kazhani: Të vjen keq që s`u bëre aktor dhe kishte një arsye pse nuk u bëre aktor? S`kishe talent mjaftueshëm apo nuk e zgjodhe?
Altin Basha: Po, mund ta them që s`kisha talent mjaftueshëm. Im atë ka pasur shumë shok të mirë. Teatri ka qenë një lloj familje e madhe dhe komunikimi mes tyre, ndonëse kanë pasur pozicione të ndryshme, aktorë, fonistë, punëtor skene, ka pasur një respekt të ndërsjelltë dhe shtëpia ime ka qenë vazhdimisht e mbushur me miq të teatrit. Dy nga ata, Roland Trebicka dhe Dhimitër Peçani, që më vonë u bë pedagogu im i Regjisë, morën përsipër, ose im atë u kërkoi që të më merrnin në një lloj audicioni dhe të krijonin një ide a e bëja dot këtë zanat apo jo. Se deri në atë moment unë kisha shprehur dëshirën, kisha marrë pjesë në shfaqje fëmijësh, kisha qenë aktiv në Pallatin e Pionerëve, por nuk isha testuar për të parë sesa… Dhe ata të dy më morën dhe më dëgjuan me disa materiale të Migjenit. I thanë tim eti se unë bëhesha sigurisht, mund të shkoja në shkollë, por perspektiva ime si aktor ishte pak e turbullt, sepse vokalisht s`kisha kapacitet, forcë vokale, zë dhe diksioni kishte disa probleme “s” dhe “sh” ishin defektoze. Ndodh që ngatërrohen ato kur flet. Unë i ngatërroj edhe sot e kësaj dite. Sigurisht që kjo ishte shumë dëshpëruese për mua, por në ato ditë kur ata më testonin, bëmë shumë biseda në lidhje me kinemanë.
Mira Kazhani: Sa vjeç ishe?
Altin Basha: 18.Bëmë shumë biseda në lidhje me kinemanë, letërsinë, shijet e mia dhe ata i sugjeruar tim eti që të konkurroja për Regji, me bonusin që nëse isha i talentuar dhe ata kishin gabuar, mund ta shfaqja, ishte mundësia. Shkolla shqiptare e Regjisë ofron shumë punë për studentët regjisorë edhe si aktorë, sepse e kanë mjeshtërinë e aktorit lëndë të dytë profesionale. Kështu që nëse ata kishin gabuar, unë do ta dëshmoja në shkollë. Nëse ata nuk kishin gabuar, atëherë unë do të mund të bëhesha regjisor. Koha tregoi se ata kishin të drejtë, ndonëse në shkollë në fakt, unë punova shumë si aktor dhe isha student shumë i dalluar për aktor, aq më tepër që pata fatin të kisha pedagoge Drita Pelinkun, e cila çelësin e suksesit të saj kishte ngjalljen e vetëbesimit tek studentët. Ishte një nga pedagoget më modern. Sot e kësaj dite teoritë ose praktika e saj pedagogjike është moderne. Vetëbesimi në fakt është njëçelës shumë i rëndësishëm në marrëdhëniet me studentët. Ajo edhe më të dobëtit i bënte të besonin se ishin të talentuar. Kështu që arrita disa suksese në shkollë. Më pas shkova në Angli. Studiova për aktor. Po kur u ktheva në Shqipëri kisha dëshirë që të bëja regji. Ndonëse vitet e fundit ka nisur të më brejë një lloj ngacmimi për të provuar njëherë si aktor, edhe do ishte interesante. Por më tremb ideja që mund t`i zhgënjej të gjithë.
Mira Kazhani: Po vetëbesimin e ke fituar me Dritën ama?
Altin Basha: Po, absolutisht.
Mira Kazhani: Ishe i zhgënjyer 18 vjeç kur shkove për Regjisurë? Provove trishtim?
Altin Basha: Jo, nuk isha i zhgënjyer. U zhgënjeva kur nuk e fitova konkursin. Nuk e fitova konkursin vitin e parë, edhe ishte shumë traumatike. Im atë më futi punëtor skene në Teatrin Kombëtar. Ishte një vend bosh edhe u futa, punova një vit punëtor skene. Atë backstage që e kisha përjetuar si fëmijë, pastaj e përjetova si punëtor. Nuk është e lehtë. Të punosh punëtor skene në teatër është një punë e vështirë fizike, po ka edhe impenjime të tjera, sepse gjatë shfaqjes, punëtorët e skenës janë pjesë e shfaqjes. Veprimet e tyre skenike mund të shkatërrojnë shfaqjen. Kështu që ne i quajmë punëtor skene, po në fakt ata janë mjeshtra të skenës, sepse jo vetëm bëjnë spostimin e dekoreve, por ata njerëz bëjnë lëvizjen e rrotativave, të stangetave, të rekuizitave. Kështu që kanë profil gati-gati artistik. Kështu që më shërbeu ajo për të kuptuar që gjërat në jetë nuk fitohen kollaj. Pastaj sigurisht vitin e dytë e fitova konkursin. Punova shumë fort atë vit. Punova me njerëz që më ndihmuan. Punova me Roland Trebickën, me Dhimitër Pecanin. Më pas kam punuar me Alfred Trebickën dhe me Profesor Esat Oktrovën të cilët sot e kësaj dite, kur kujtoj se me çfarë durimi kanë punuar me mua habitem sepse unë nuk kam durim të punoj me kandidatët për Regji në atë mënyrë sesi punonin ata. Bëhej një shkollë realisht e mirëfilltë. Pa asnjë lloj shpërblimi, interesi.
Mira Kazhani: Çfarë njerëzish! Nuk vijnë më ata. Apo e kemi nostalgji të tepruar këtë?
Altin Basha: Vijnë, vijnë. Ka njerëz që i bëjnë gjërat dhe i bëjnë me shpirt. Në një kuptim jam borxhli edhe jam munduar t`ia shpreh mirënjohjen. Profesor Oktrova nuk jeton më dhe nuk kam mundësi ta bëj këtë, por ai ka vajzën e tij gjallë. Ata e dinë dhe e kam shprehur, po edhe Fredit edhe profesorëve… Roland Trebicka nuk jeton më për fat të keq, por këtyre që janë gjallë kam mundur t`ua shpreh këtë mirënjoje.
Mira Kazhani: Altin, ke shumë vite tashmë regjisor, ke drejtuar institucione, por edhe projekte shumë të suksesshme. Dikur, ndoshta përpara një dekade, mua më dukeshe pak i frikshëm, se dëgjoja për ty si një njeri shumë i rreptë. Kam ndryshuar mendim ëëë (qesh), edhe për shkak të podcastit, që më është dashur të të kontaktoj dhe më ke mbështetur shumë, kështu që më dukesh njeri shumë bashkëpunues. Po si ke qenë ti me aktorët? Vërtet kishe këto rregullat e forta, por ia ke dhënë atyre vetëbesim? Iu ke dhënë atyre mundësi? Si do ta përshkruaje ti veten tënde me ta?
Altin Basha: Po unë jam shumë i rreptë. Ju e dini që Napoleoni ka thënë: Më jep disiplinën e teatrit, të bëj ushtrinë më të fortë në botë. Kështu që do duhet që ti ta disiplinosh atë që ajo të shkojë tek spektatori, siç e ke pasur ti idenë fillestare. Pastaj të përsëritet po aq saktë nëçdo shfaqje teatrore. Mirëpo në këtë pikë janë shumë elementë. Është skenografia, janë kostumet, është muzikë, është ndriçimi, janë aktorët, mizaskenë, gjithçka që përfshin një skenë teatri. Në këtë kuptim do duhet të ti patjetër të mos jesh tolerant. Përsa i përket lojës së punës me aktorët, edhe ajo është një punë e vështirë. Është një punë ku idetë e tua do duhet të kuptohen dhe të përkthehen në formë racionale nga aktori dhe pastaj ato të ekzekutohen. Kështu që këtu ka gjithmonë një ngecje, ka një vështirësi, se ndonjëherë as fjalët nuk mjaftojnë. Në këtë kuptim ka gjithmonë një stress të vazhdueshëm të regjisorit nëse është i kuptuar mjaftueshëm nga aktori dhe nëse aktori do t`ia bëjë apo s`do t`ia bëjë në maksimum kërkesat e tij skenike.
Mira Kazhani: Me kë do donte të punonte më shumë Altin Basha? Me një shumë të talentuar, por krejt i pasidiplinuar apo me një njeri që ka një talent në nivele mesatare, por ka një disiplinë si ajo që thoshte Napoleoni? E mëson njeriu talentin me disiplinë?
Altin Basha: Është pyetje e mirë. E mëson talentin me disiplinë. Unë kam parë shumë aktorë të rinj, të cilët nga një parashikim i zymtë për të ardhmen e tyre, janë bërë aktorë të jashtëzakonshëm dhe të shkëlqyer. Natyra ime, ose karriera ime është shoqëruar në fakt me një krijim mundësish për të rinjtë. Ndoshta një nga çelësat e suksesit tim, që unë kam investuar gjithmonë tek e ardhmja. Unë kam punuar gjithmonë me të rinj. Kam punuar gjithmonë me njerëz që radha u vjen pak më vonë.
Mira Kazhani: Në këndvështrimin tim, në mendjen time, ju përfaqësoni një njeri që i ka provuar t`i ketë të gjitha. Ju keni provuar të jeni në majë, i pathyeshëm, i pakontestueshëm, të gjithë ju bindeshin dhe keni provuar edhe t`ia nisni nga zero – të hiqni dorë dhe t`ia nisni nga fillimi. Si është kur je në majë, kur të gjithë ta kanë nevojën dhe askush nuk thotë jo, se ta ka interesin?
Altin Basha: Unë fokusin profesional nuk e kam humbur asnjëherë kur kam qenë në majë. Mund të kem humbur fokusin njerëzor.
Mira Kazhani: Raportet njerëzore e kisha pyetjen.
Altin Basha: Aty ti e humbet fokusin, sepse krijon iluzionin se njerëzit me të cilët ke të bësh do të jenë miqtë e tu të përjetshëm. Po në fakt ty të lidh puna me ta dhe në momentin kur nuk është puna, aty provohen realisht miqësitë, ose ato vlera njerëzore që janë krijuar gjatë punës tënde. Sigurisht këtu nuk kam pasur sukses me të gjithë. Ka ndodhur që në përgjithësi, të gjithë ata që kanë punuar me mua kanë marrëmundësinë e parë për të punuar dhe në një kuptim unë jam një krijues, pa modesti, një krijues karrierash të shumë njerëzve në televizion dhe teatër. Po nuk i kam përmendur kurrë me emra, sepse do doja që ata të kenë integritetin dhe guximin për ta pranuar këtë. Një pjesë e mirë e tyre e pranojnë, por kur dikë e merr nga Universiteti i Arteve të sapodiplomuar, e krijon si artist, e pranon në shtëpinë tënde së bashku me familjarët e tij, me fëmijët e tij, bashkon familjet së bashku dhe jeton si një komunitet i vogël dhe në momentin kur ti nuk ke më marrëdhënie pune, ai përflet lart e poshtë gjithçka që ka parë në familjen tënde, kjo është e papranueshme. Këto janë zhgënjime të forta. Ose kur ti e mbledh gjithë grupin e aktorëve për t`i asistuar nga pikëpamja njerëzore një aktori që ka një problematikë personale të fortë, ka një sfidë me jetën e tij personale dhe i thua se do duhet ta ndihmojmë dhe mbështesim dhe i pari person që shpif lart e poshtë në mënyrë publike për ty dhe për talentin tënd, është ai, sigurisht që këto janë zhgënjime të mëdhaja njerëzore. Im atë, kur unë zbrazesha për këto shqetësimet e mia më thoshtë që kjo është jeta jote si artist. Është pjesë e punës tënde. Ti ke një faturë për të paguar, sepse e tillëështë natyra e punës. Ti mund të bësh profesionistë, por nuk mund të bësh njerëz. Këtë nuk e bën dot asnjëri përveç Zotit. Kështu që në këtë pikë e pranoj që jam njerëzor dhe mund të kem dështuar në përzgjedhjen e miqve dhe të njerëzve që kam afruar rreth vetes. Po e kam bërë këtë me një sinqeritet të plotë. Dera e shtëpisë time ka qenë e hapur. Biblioteka ime, njohuritë apo dijet e mia, apo mbështetja ime ka qenë për gjithkënd që e ka dashur dhe e ka kërkuar këtë. Sigurisht unë nuk mund të parashikoj se çfarë mund të ndodhë, por lehjet e njerëzve nuk të lejojnë të shkosh në destinacion. Kështu që po të merresh me çdo qen që leh rrugës, nuk shkon në destinacion. Unë kam vendosur që mos t`i përflas dhe as mos t`iu kthej përgjigje publike, ndonëse jam shigjetuar shpesh.
Mira Kazhani: Ndonjëherë të kam parë edhe që je përgjigjur.
Altin Basha: Po…
Mira Kazhani: Është mirë t`iu përgjigjesh njerëzve? T`ua kthesh?
Altin Basha: Nuk di të të them. Nuk jam ndjerë mirë as kur jam përgjigjur, po nuk është se jam kënaqur edhe kur jam përgjigjur. Po ndoshta kanë qenë reagime emocionale. Kur e pavërteta është flagrante bëhet e padurueshme të heshtësh. Është e çuditshme, por nuk mund ta përballosh. Sidomos kur kafshimet vijnë nga njerëz që i ke mbështetuar pafundësisht. U ke dhënë mundësi të vazhdueshme, përtej çdo kufiri, edhe padyshim që nuk është i këndshëm zhgënjimi.
Mira Kazhani: Pse e bën dikush këtë?
Altin Basha: E bën se është natyra e tij. E bën se është prirja njerëzore. Çdo njeri e bën atë. Aë më tepër unë që siç ta shpjegova më parë. Kam punuar vazhdimisht me të rinj. Kam punuar vazhdimisht me njerëz të cilët e kanë nisur nga asgjëja karrierën. Nuk kam punuar me njerëz të cilët kishin karrierë të qëndrueshme. Paralel me formimin e tyre njerëzor, ka ndodhur edhe formimi profesional. Kështu që ndoshta do duhej që të kishte një distancë, por punët e mia dhe sukseset e mia s`do ishin kurrë në atë nivel që janë, me të cilat unë jam i kënaqur, nëse unë do kisha qenë pragmatist, i llogaritur, matematikë etj… Që në fakt nuk është as natyra ime.
Mira Kazhani: A mund të ndryshojë për shembull një njeri në raport me njerëzit? Të fillojë të bëhet një njeri tjetër, të ruajë distancën, të mos i afrojë më të gjithë siç i ka afruar me atë çiltërsinë e mëparshme?
Altin Basha: Mund të provosh, por nuk ia del. E kemi shpesh këtë diskutim me Ilirjanën, sepse edhe ajo është në këtë fushë dhe duke qenë personi më i afërt i jetës time, ajo është personi që merr këto errupsionet e mia emocionale kur ndodhin këto gjëra. Ajo e di mirë sesa e vështirëështë që të shohësh sesi një njeri që e ke parë si vëlla të vogël, si familjar, si fëmijë edhe nganjëherë…. Raportet tona me artistët fillojnë që 18 vjeç. Ata vijnë në shkollë 18 vjeç edhe e mbarojnë 23 shkollën. Kalojnë më shumë kohë në shkollë me ne, sesa me familjarët e tyre. Pastaj ti i fut në punë, i ndihmon që të ecin përpara, edhe pastaj ndodhin çfarë ndodhin mbrapa.
Mira Kazhani: Ilirjana është natyrë që të qetëson, të ekuilibron?
Altin Basha: Ajo më shërben vazhdimisht si një person që racionalisht i shpjegon gjërat për të ndihmuar që t`i receptoj edhe pastaj t`i akumuloj edhe t`i zhbëj edhe t`i zhduk.
Mira Kazhani: Altin, vetë ke bërë një padrejtësi tek dikush që mendon që mund ta kesh zhgënjyer dhe je penduar më vonë, ke dashur ta korrigjosh?
Altin Basha: Ndoshta, por nuk më takon mua ta them këtë. Ti aty je për të marrë vendime të shpejta dhe të qarta. Kështu që padyshim që edhe unë mund të kem gabuar. Ndoshta edhe unë do duhet qëtë ndihem borxhli ndaj dikujt, por në tërësi jam përpjekur të jem mirënjohës. Është shumë e rëndësishme mirënjohja. Është shumë i rëndësishëm vlerësimi i ndihmës që dikush të jep në një moment të caktuar. Mundohem vazhdimisht ta kem parasysh, për sa kohë dhe vuaj vetë nga mungesa e mirënjohjes, përpiqem të jem mirënjohës. Nuk është e lehtë. Se ju e thatë që unë kam qenë në majë. Kam zbritur. Natyra e punës tonëështë e tillë. Çdo shfaqje teatrore, çdo emision televiziv është një majë e të nesërmen kur do duhet të nisësh tjetrin, ajo nis nga letra e bardhë. Kështu që në atë pikë ti prapë ke zbritur në zero. Normalisht që mësohesh me këtë lloj stili jete, sepse në fund të fundit, edhe sikur të jesh i bindur që shfaqjen e ke të suksesshme, në fund fare është spektatori që vulos.
Mira Kazhani: Përveç keqkuptimeve dhe karakterit të dikujt që të ndan me dikë dhe të zhgënjen, sa ndikon ndonjëherë e vërteta? Mua më duket se e vërteta i largon njerëzit. Njerëzit duan që vetëm t`i komplimentosh, t`ua thuash me të mirë dhe kur ua thua diçka ashtu siç e mendon ose ashtu siç është në të vërtetë, nuk u pëlqen.
Altin Basha: Pajtohem me këtë vëzhgim. Është e vërtetë që ne kemi frikë nga e vërteta edhe ndërkohë natyra e punës time është të them të vërtetën. Nëse një aktor nuk e bën mirë punën, do duhet që t`ia thuash. Nëse një aktor duhet që të punojë, duhet që t`ia thuash. Nëse ai s`ka taletin e duhur, do duhet që t`ia thuash. Në këtë pikë, ndoshta mund të jem treguar i padrejtë me dikë, por për sa kohë bindjet e mia profesionale kanë qenë të atillë, unë i kam thënë mendimet siç i kam pasur.
Mira Kazhani: Unë nuk jam feministe, por më pëlqen kur jam duke bërë një bisedë, të mbaj anën e drejtë. Dua të di, gocat apo djemtë janë më të dëgjueshëm?
Altin Basha: Do duhet të ishin gocat, por goca ime nuk është shumë e dëgjueshme (qesh)
Mira Kazhani: E kisha fjalën për aktorët. Do flasim për gocën, do të pyes.
Altin Basha: Janë më inteligjente femrat. Janë më të shpejta, të kuptojnë më shpejt edhe më të dedikuara. Më hileqarë janë aktorët meshkuj.
Mira Kazhani: Më bëre shumë qejfin me këtë konstatim, më pëlqeu (qesh). Kompliment për gocat, bravo! Ajo ç`ka kam vënë re tek ty, është se ti nuk para qesh. Edhe pse ke qeshur në këtë podcast, në përgjithësi nuk të kam parë duke qeshur.
Altin Basha: Jam serioz, jam natyrë serioze. Ndoshta mund të dukem i tillë, se jam dhe pak i ndrojtur. Nuk është se e kam kollaj të socializohem.
Mira Kazhani: E ke mburojë këtë, maskë?
Altin Basha: Po. E them këtë, sepse në miqësi dhe në ambiente ku unë jam shumë comfort, shumë i rehatuaer, di të jem shumë argëtues. Për këtë do duhet të pyesësh…
Mira Kazhani: Ilirjanën
Altin Basha: Ilirjanën ndoshta po. Ajo i ka parë të dy, por mund të pyesësh aktorë shumë të njohur të humorit, të cilët argëtohen me humorin tim. Mund të pyesësh Olta Dakun. Mund të pyesësh Salsano Rrapin, mund të pyesësh Lulzim Zeqaj, mund të pyesësh Erjona Kakelin. Këta janë persona me të cilët ndihem komfort… Gazment Pajën mund të pyesësh, Gazmend Gjokën mund ta pyesësh.
Mira Kazhani: Ta marrim Olta Dakun në telefon?
Altin Basha: Mund ta marrësh.
Mira Kazhani: Po e hap telefonin ajo tani?
Altin Basha: Nuk e di a është zgjuar apo jo, por të garantoj qëështë një nga njerëzit me të cilët bëj shumë humor.
Mira Kazhani: Ja ta provoj njëherë, do Zoti!
Altin Basha: Provoje njëherë.
Mira Kazhani: Nuk e ka idenë ajo që jam në podcast. E kanë dashur shumë edhe Oltën në podcast.
Altin Basha: E ke pasur ti?
Mira Kazhani: E kam pasur Oltën.
Altin Basha: Po si e ke bindur, se ajo s`të vjen?
Mira Kazhani: Nuk e di pse u bind, edhe erdhi dhe thoshte vetëm nga një fjali, po ose jo.
Altin Basha: Është e vërtetë. E ka vështirë Olta.
Mira Kazhani: Prit, ta marrim pak. Po u përgjigj, do jetë bukur. Nuk e hap telefonin.
Altin Basha: Merr Lul Zeqën.
Mira Kazhani: Asnjë s`e hap.
(Në telefon me aktorin Lulzim Zeqja)
Mira Kazhani: Përshëndetje Luli! Jam Mira Kazhani dhe po regjistroj një podcast me Altinin.
Lulzim Zeqja: Shumë mirë!
Mira Kazhani: Mirë po bëj?
Lulzim Zeqja: Shumë mirë, shumë mirë.
Mira Kazhani: Konstatova në fakt që nuk para e kam parë duke qeshur. I thashë, nuk e di, a qesh?
Lulzim Zeqja: Altini qesh gjithmonë, por duket sikur ka hije të rëndë. Po Altini ka dhe një humor shumë të mirë, Mira. Po të rrish njëçik gjatë me Altinin, të bën të mbash barkun me dorë. Ka humor edhe qesh. Po në përgjithësi ka hijen e rëndë. Duke qenë se regjisorëve të mëdhenj ia jep edhe mosha, karriera i jep një lloj serioziteti.
Mira Kazhani: Regjisorët e mëdhenj, sa bukur e the! (qesh)
Lulzim Zeqja: Po ai është regjisori më i madh shqiptar për mua.
Mira Kazhani: Ashtu?
Lulzim Zeqja: Ej, se po më merr me këtë (telefonin) të Altinit. Po dëgjon Altini? (qesh)
Mira Kazhani: Jo, jo vetëm unë po dëgjoj…
Lulzim Zeqja: Është regjisori më i mirë shqiptar.
Mira Kazhani: Po e regjistrojmë edhe për kamera këtë. Kështu që do jesh në YouTube kudo me këtë që ke thënë.
Lulzim Zeqja: Po patjetër. Për mua po, është regjisori më i mirë. Unë kam veprën më të mirë me Altin Bashën qëështë “Rojet e Taxhit”.
Mira Kazhani: Tani unë po parashikoj komentet. Do jenë disa që do thonë: Bravo, respektohet regjisori. Disa: Hë mo servil (qesh).
Lulzim Zeqja: Le të më quajnë servil, sepse dikush edhe në një studio që e kam thënë: Fillove… Le të më quajnë. Ky është mendimi im. Ai që nuk ka qejf ta dëgjojë, le të ndryshojë kanalin, ose ta kalojë. Ky është mendimi im.
Mira Kazhani: Aq bukur e the. Ma dhe edhe mua një ide shumë të mirë që ta praktikoj. Meqë ra fjala, ti je ai djali që luajte Edmondin?
Lulzim Zeqja: Po.
Mira Kazhani: Ah, sa shumë më ke pëlqyer! Duhet të bëjmë podcast bashkë. Mirupafshim! Të fala ke edhe nga Altini!
Lulzim Zeqja: Patjetër, shumë me qejf! Ju përqafoj edhe kaloni mirë!
Mira Kazhani: Faleminderit!
(Mbyllet telefonata)
Mira Kazhani: Cili është aktori yt i preferuar në botë?
Altin Basha: Kam shumë.
Mira Kazhani: Disa.
Altin Basha: Pak a shumë të njëjtën që mund të përmendim së bashku Al Paçino, De Niro, Brando-ja, Kenneth Branagh…
Mira Kazhani: Po thua vetëm burra.
Altin Basha: Judi Dench, Meryl Streel janë artistë të jashtëzakonshëm. Judi Dench kam pasur mundësinë ta shoh në skenë. Për herë të parë atëherë në fakt më ndodhi që hyrja e një aktori në skenë u shoqërua me duartrokitje. Pa folur asnjë fjalë, e përshëndeti publiku hyrjen e saj në skenë. E kam parë edhe në disa raste të tjera që ka ndodhur, edhe ishte ndjenjë fantastike. Ata kishin hyrë për të parë shfaqjen. Ajo ishte në një nga rolet kryesorë, nuk ishte roli kryesor, në “Pulëbardhën” e Çehov, por sapo hyri në skenë, publiku duartrokiti.
Mira Kazhani: Çfarë babai je?
Altin Basha: S`di. Kam qenë i ndryshëm me të tre. Ata janë me diferencë moshe. Pak i munguar, por edhe shumë prezent në një kuptim. Ndoshta pak posesiv. Të dy jemi në fakt dhe nuk është shumë e mirë kjo gjë. Nuk di ta përcaktoj. Prindërimi në fakt është profesioni më i vështirë nga të gjithë, sepse nuk e mëson dot.
Mira Kazhani: Është regjisurë e vështirë.
Altin Basha: Është shfaqje shumë e vështirë. (qesh) Edhe nuk e vë dot në skenë sipas qejfit tënd, sepse është jeta reale dhe aty ti nuk di të jesh regjisor, nuk bëhesh dot. Në faza të ndryshme, ti shfaq ripare të ndryshme, sepse edhe fëmija ka tipare të ndryshme të sjelljes. Tani që ata janë adoleshentë, kemi një tjetër marrëdhënie. Nganjëherë unë harroj dhe dua të mbaj të njëjtën marrëdhënie që kam pasur kur ata kanë qenë të vegjël dhe ky është një burim konfliktesh i vazhdueshëm me dy adoleshentët e mëdhenj. Ndërkohë me këtë të voglin kemi gjetur një dashuri të përbashkët për kinemanë. Shkojmë shohim bashkë filma në kinema.
Mira Kazhani: Me Ronin?
Altin Basha: Po, me Ronin shkojmë në kinema. I pëlqen kinemaja dhe muzika.
Mira Kazhani: Po vajza, e madhja është adoleshente?
Altin Basha: Po, Engjëllushja nisi një kohë të punonte hostes në teatër…
Mira Kazhani: Shiste bileta… dhe më ka pëlqyer shumë.
Altin Basha: Po, dhe shoqëronte publikun. I shërbeu shumë. Ia nisi të shfaqte një interes shumë të dukshëm për teatrin që nuk e ka artikuluar akoma, por nuk e di pse kam përshtypjen që ka një tërheqje ajo nga regjia. Kurse Erblini është më pragmatist. Është natyrë artistike, por është natyrë më pragmatiste. I pëlqen biznesi.
Mira Kazhani: Pse s`po punon më në teatër?
Altin Basha: Nuk po punon, sepse unë erdha drejtor, që është një arsye e fortë.
Mira Kazhani: E kuptova, konflikt interesi.
Altin Basha: Do të ishte në fakt konflikt interesi. I ka shërbyer jashtëzakonisht shumë.
Mira Kazhani: Fëmijët e tu do që të jetojnë në Shqipëri apo… në fakt ishe baba posesiv dhe më bën të mendoj që do duash t`i kesh afër. Po nëse do duan të jetojnë nëpër botë? E kanë këtë dëshirë ata? E shprehin?
Altin Basha: Do doja të studionin jashtë, por do doja të jetonin këtu. Do doja t`i kisha afër vetes. Aq më tepër që edhe unë dhe Ilirjana jemi dy njerëz që e duam atdheun tonë edhe e promovojmë nevojën dhe detyrimin që ne kemi për të jetuar dhe për të dhënë kontributin tonë këtu. Kështu që do të doja që nëse ata do të studiojnë jashtë, të vijnë edhe ta japin kontributin e tyre në Shqipëri, në atdheun e tyre. Unë jam një njeri që kam studiuar jashtë edhe nuk është se është fushë me lule atje. Nuk është se është kollaj. Po nëse të gjithë ne do të themi qëmirëështë që fëmijët t`i shpëtojmë, t`i heqim nga kjo e keqja e madhe, qëështë ardheu ynë, atëherë kush do ta trashëgojë dhe kush do ta bëjë këtë vend? Nëse ne japin të tilla mesazhe dhe veprojmë në mënyrë tjetër, nuk më duket që do të ishte normale. Do të ishte një lloj hipokrizie daj shoqërisë. Ne si personazhe publikë mendoj që do duhej të ishim të fundit që ta bënim këtë. Nuk do të ishte normale. Nuk do të ishte e mirë. Kështu që, që të studiojnë do të isha pro. Por që të kthehen, do të kisha shumë dëshirë. Sigurisht që destinin askush nuk e di sesi mund të shkojë fati i tyre. Po për sa kohë, ne prindërit e tyre kemi vendosur që të jetojmë këtu, mendoj që edhe ata në një kuptim e kanë marrë thellë-thellë mesazhin. Çështja e edukimit të fëmijëve është një gjë që mesazhet nuk shfaqen aty për aty. Ti krijon një bazë shpirtërore, intelektuale, e cila pastaj i shfaq tiparet e saj në të ardhmen. Ndikon edhe mikroklima. Ne mundohemi që t`i ndihmojmë fëmijët që të jetojnë jashtë hapësirës familjare, jo vetëm në hapësirën familjare, por jemi të shqetësuar, siç jemi të shqetësuar për shoqërinë, edhe për të ardhmen e tyre.
Mira Kazhani: Altin, e përmendëm babain, edhe e pashë që edhe për shkak të teatrit për shumë rrethana, duket që kishit qenë shumë të lidhur. Unë kam mësuar që ke humbur nënën kur ke qenë në moshë shumë të re – nuk e di sesa vjeç – dhe si të ka ndikuar ai boshkllëk.
Altin Basha: Së pari, do doja të kthehesha pak tek babi, sepse unë kam qenë në prova kur babi pësoi goditje kardiake. Isha në Shkodër, punoja për një shfaqje. Nuk mendova që ishte aq emergjente. Sigurisht unë nuk jam mjek… Kur erdha unë, ishte shumë vonë. Unë e bëra provën dhe të nesërmen ai nuk komunikonte më. Ai ishte normal, por pastaj e tillëështë natyra e sëmundjes, e goditjes kardiake. Kështu që të nesërmen kur unë u njoftova që gjërat kishin ndryshuar në mënyrë të papritur, atëherë u ktheva, por ishte vonë. Ishte para provave gjenerale. Ai ndërroi jetë. Ne i bëmë ato ceremonitë edhe ishte shfaqja të nesërmen, premiera. Kisha një dilemë a duhet të shkoj apo s`duhet të shkoj, edhe shkova në premierë. Mendova që po të ishte gjallë, ai do më kishte thënë: Shko. Ne nuk u takuam dot, sepse unë u ktheva nga një udhëtim nga Praga, nga Çekia, edhe e mora në telefon i thashë: U ktheva, po shkoj për Shkodër. Se zakonisht e takoja, pastaj vazhdoja punët. “Vazhdo provat”, më tha, sepse gjithmonë ashtu më ka thënë. Ai ka pranuar të sakrifikojë nga koha e tij prindërore. Kishte shumë nevojë për mua në moshën e thyer, për prezencën time, sepse kishte qejf për muhabete, për biseda, por nuk qe e thënë. Ai gjithmonë më ka shtyrë drejt profesionit, drejt suksesit. Kurse mami është një histori më… Unë isha shumë i ri, isha 18 vjeç, por sëmundja e saj nisi kur unë isha 14 vjeç, zgjati katër vjet. Ishte një sëmundje shumë e vështirë. Sot dihet më shumë për të. Në atë kohë nuk dihej mjaftueshëm. Nuk isha shumë i vetëdijshëm, sepse ajo ka stade…
Mira Kazhani: Cila ishte sëmundja?
Altin Basha: Kancer në gji. Ajo që na ka bërë sëmundja e saj, ishte që u bashkuam shumë me njëri-tjetrin, sepse im atë do duhej të merrte të gjitha detyrat e familjes. Ishim shumë të rinj. Motra ishte edhe më e vogël. Është gjashtë vjet më e vogël se unë kështu që llogarite ishte 12 vjeç. E kishte shumë më të… Dhe koha kur im atë do duhej të ishte në teatër, sepse ai e merrte shumë seriozisht punën e tij, po aq seriozisht sa marr unë regjinë, ai merrte shfaqjen teatrore, dy javë para se të dilte premiera, im atë ishte në ethet e shfaqjes. E tillë ishte atmosfera e teatrit në atë kohë. Kështu që im atë do duhej të ishte në shfaqje edhe do duhej të rrinte dikush me mamin, kështu që ka qenë një kohë që me sëmundjen e saj, por edhe me adoleshencën time, me dëshirën për të dalë me shokët, ishin dy ekstreme. Po nuk mendoja që do të ndodhte… sepse im atë më mbajti larg informacionit për të më ruajtur. Nuk e realizoja dot. E shikoja që ishte sëmurë, por nuk e realizoja dot që ajo do të ishte fatale për të. Ishte shumë e re. Ajo që sot kam në kokën time, që jam prind, është që ishte shumë e re. 39 vjeç ishte. Tmerrësisht e re. Dhe çfarë më thonë pastaj miqtë e tyre të përbashkët të cilët kanë pasur një vlerë të jashtëzakonshme për jetën tonë në familje, aty kam parë vlerën e miqësisë. Im atë ka pasur tre shokë shumë të afërt dhe familjarët e tyre. Gratë ishin mikesha të afërta dhe ato kanë qenë shumë prezente në jetën time edhe mbasi iku mami.
Mira Kazhani: U kujdesën për ju?
Altin Basha: Po. Sot e kësaj dite mikeshat e saj të afërta e përjetojnë humbjen e saj sikur të kishte ndodhur dje. Është e çuditshme sesa e fortë ka qenë miqësia e tyre. Ato kanë qenë personat të cilat u kujdesën për ne, deri në momentin kur babi u rimartua. Kanë qenë ata personat që na shpjegonin rëndësinë e një rimartese të babit për të mos qenë vetëm.
Mira Kazhani: Gjeti babi qetësinë dhe lumturinë me martesën? E mbështetët.
Altin Basha: Absolutisht po. Ne patëm një fat të jashtëzakonshëm në këtë rast, sepse personi që na u bashkua në familje ishte një njeri i cili u kujdes jashtëzakonisht shumë për ne. Martoi edhe nxori nuse motrën time nga shtëpia edhe sot e kësaj dite kujdeset. Është një njeri shumë i dedikuar ndaj nesh.
Mira Kazhani: Si e thërret atë?
Altin Basha: Unë i thërras Hatije, në emër. Ajo është interesante. Nga im atë ka mësuar. Merr kur duhet dhe nuk më bezdis. Edhe pse tani është vetëm, s`është me tim atë, ajo është prapë shumë e kujdesshme për ne. Është një provë e karakterit edhe e njeriut dhe fatit që patëm, sigurisht pas një fatkeqësie shumë të madhe. Ajo që desha të thoja, mikeshat e saj më thonë, që ajo ka dashur ime më, ka qenë të më shikonte të realizuar si artist. Kishte qejf. Kështu që në një kuptim unë besoj dhe mendoj që ajo diku e ka parë këtë ëndërr të realizuar.
Mira Kazhani: Nëse na dëgjon në këto momente…
Altin Basha: Mendoj që ajo e sheh dhe është shumë e kënaqur me këtë pjesë. E ka pasur merak të madh atë punë. Do të ishte bukur që të ishim të gjithë bashkë, por jeta është e tillë. Ti mësohesh ta përballosh dhimbjen dhe meqë më pyete se çfarë ka bërë tek unë, mendoj që ajo e ka thelluar natyrën time artistike pastaj.
Mira Kazhani: Altin, ose unë nuk të kam njohur, ose ne nuk të kemi njohur për këtë lloj brishtësie, ose ti je zbutur me kohën.
Altin Basha: Disa njerëz edhe e thonë këtë. Mund të jetë e vërtetë (qesh)