Në këtë episod të podcast kam të ftuar shkrimtarin dhe dramaturgun, Stefan Çapaliku. Shkrimtar, dramaturg, po unë do thoja një tregimtar i mirë. Do të tregojmë diçka të mirë sot dhe si të drejtohen miqtë e afërm, Stefan apo Çapalik?
Stefan Çapaliku: E nisin me Stefan dhe mbarojnë me Çapalik, varet nga konfidenca.
Intervista e transkriptuar
Mira Kazhani: Edhe emrin dhe mbiemrin i ke të veçantë. Për shembull, Stefan në Shkodër më vjen pak çuditshëm.
Stefan Çapaliku: Po, unë vij prej një familje konservatore-tredicionale. Do të thotë brez pas brezi kemi trashëguar dy emra, Stefan ose Shtjefën apo Tefë dhe Lazër. Pra stër-katra gjyshi im ka qenë Shtjefën, të paktën në 1720-ën kur është dhe regjistrimi i parë i një famullie në Shkodër dhe pastaj ka ardhur i biri i tij Lazri, pastaj ka ardhur Tefa apo Stefani pak rëndësi ka. Gjyshi im e ka pasur Tefë dhe babi im e ka Lazër dhe djali im ka emrin e gjyshit të vet, Lajz me një modifikim të thjeshtë, por është Lazër.
Mira Kazhani: Me një modifikim urban.
Stefan Çapaliku: Po, gjithsesi Lajz është një emër tipik shqiptar ç`është e vërteta në një sens. Familja Lajzi janë themeluesit e Laçit dhe prej familjes Lajzi vjen familja Albani, prej nga vjen Papa Klementi i 11, që është i vetmi papë shqiptar. Ata ikin në Itali dhe atje u quajtën nga italianët Albani, pra ishte si formë llagapi, por në fakt e kishin Lajzi.
Mira Kazhani: Pse nuk shkruan një libër për pemën gjenealogjike të familjes?
Stefan Çapaliku: Po them që t`i shkruaj librat me radhë (qesh)
Mira Kazhani: Do t`i vijë radha edhe këtij?
Stefan Çapaliku: Besoj!
Mira Kazhani: Shumë mirë! Çdo të premte Stefan përpiqem që në këtë podcast të bëj publikun që më ndjekin të njohin histori apo njerëz. Pra tek personazhi të gjejnë njeriun. Edhe ne flasim shumë për këtë kuptimin e botës, të kuptojmë tjetrin e ta njohim tjetrin. Po sa e njeh njeriu veten dhe kur fillon ta njohë?
Stefan Çapaliku: Po njeriu veten e njeh në sajë të tjetrit, nuk e njeh në sajë të vetes. Pra tjetri është pasqyra dhe ky korrelacion i vazhdueshëm që unë në këtë moment kam me ju, përpara se të fillonim bashkë e kisha me çunat që janë operatorë dhe po na xhirojnë, e përpara e kishim me kamerierin atje… Të gjithë janë pasqyra, ku ti nuk bën asgjë tjetër, por shikon veten dhe njeh veten në perspektiva të ndryshme dhe në kode të ndryshme komunikimi.
Mira Kazhani: Shumë interesante! Sot në mëngjes, se të kam parë dhe në Instagram je aktiv dhe e mban bukur do të thoja, po të takon, je shkrimtar.
Stefan Çapaliku: Përpiqem!
Mira Kazhani: Janë ato videot e shkurtra që nxjerrin me thënie edhe më tërheqin disa prej tyre. Ishte një personazh ndoshta diku në Amerikë që thoshte “Këshilla ime për të gjetur partnerin”. Edhe në Bibël thuhet gjej dikë që mund të shkosh në luftë me të, sepse ti je ai me të cilin po rri, ti je partneri yt, shoku yt, e dashura, bashkëshorti, gruaja.
Stefan Çapaliku: Unë mendoj që këto janë skema. Partneri nuk gjendet, partnerët gjenden. Ky është koncept krejt tjetër. Gjenden bashkë me njëri-tjetrin. Është korrelacion energjish, nuk është se unë dal dhe kërkoj, apo ti del dhe kërkon. Ne gjendemi bashkë.
Mira Kazhani: Ka që dalin dhe kërkojnë, Stefan.
Stefan Çapaliku: Ka që dalin dhe kërkojnë, po në finale ndodh kjo që po them unë, gjenden bashkë. Atëherë ajo që i lidh bashkë mund të jetë, po marrim raste klasike në historinë e njerëzimit, i lidh fizika. Pier Curie me Marie Curie i lidh fizika sepse laboratori etj, etj. Dikë tjetër i lidh një profesion tjetër, apo dikë tjetër e lidh dëshira për muzikën. Ka njerëz të cilët po themi në thonjëza i janë dorëzuar tjetrit vetëm për shkak të një kënge. Pra ka një sinergji, ka një shkëmbim energjie ku asnjëri nuk është dominant. Duket sikur historia për shkak të modave që ka kaluar, apo për shkak të një antropologjie kulturale duket sikur ka qenë mashkulli ai që e ka… unë për shembull jo më larg se dje kam nisur të lexoj librin “Kujtimet e Injac Zamputi-t” dhe jam mrekulluar kur ai tregon historinë e nënës së tij, e cila ishte malësore dhe i ati ishte italian. Një italian që kishte ardhur në Shkodër. Ishte djali i një mjeku që kishte ardhur dhe punonte si diplomat në konsullatën italiane të Shkodrës. Po flasim gjithmonë për fillimin e shekullit dhe një vajzë 20-vjeçare, malësore e cila i kishte vdekur burri, kishte qenë një herë e martuar në Ulqin dhe ishte kthyer në Shkodër. Ky italiani e shikon, po jemi në 1900-ën dhe i propozon menjëherë për martesë një vajze që ishte e divorcuar. Pra, ja që gjithmonë kanë ndodhur.
Mira Kazhani: Këto janë fenomene të dashurisë.
Stefan Çapaliku: Kanë ndodhur gjëra të tilla.
Mira Kazhani: Beson që dashuria i mban gjithsesi dy njerëz, jo fakti që ndajnë të njëjtat…po flas për partnerët e jetës?
Stefan Çapaliku: Dashuria vetë ka fazat e saj nuk është një e dhënë matematikore që jepet njëherë e përgjithmonë. Ajo ka variacionet e saj. Jeton nëpër shtëpi të ndryshme. Ka adresa të ndryshme, herë kalon në dominancë po themi ne tek një çift i mesëm apo i vjetër, dashuria për fëmijët bëhet evidente, bëhet gjëja më e rëndësishme dhe kjo të bën ty që në fund të fundit gruaja jote të të dojë ty edhe si babai i fëmijëve të saj apo edhe anasjelltas. Pra është shumë e komplikuar, sado që përpiqemi që ta shpjegojmë, vetëm gabojmë. Disa gjëra duhet t`i lemë të jenë ashtu siç duhet të jenë. Nuk kanë nevojë për fjalë.
Mira Kazhani: Një titull shumë i famshëm i librave të tu “Secili çmendet simbas mënyrës së vet”, edhe në përgjithësi njerëzit në dashuri çmenden.
Stefan Çapaliku: Sa mirë që e the titullin, se shumë e thonë sipas. Tituli është “simbas”, tamam siç e the ti.
Mira Kazhani: Dhe për ta vazhduar… Çfarë është për ju çmenduria?
Stefan Çapaliku: Çmenduria është një gjendje që na prek të gjithëve. Nuk ka njerëz që shpëtojnë nga çmenduria. Është të dalurit jashtë rregullit, pra në qoftë se ti në një moment të caktuar kapesh jashtë rregulli, ti konsiderohesh i çmendur. Mirëpo dëshira për të dalë prej rregullit është e madhe, e jashtëzakonshme…
Mira Kazhani: Edhe e bukur!
Stefan Çapaliku: Dhe e bukur pa dyshim, është e jashtëzakonshme. Prandaj këta njerëz të cilët në një moment të caktuar të jetës së vet apo të karrierës së vet dalin prej rregullit mund të konsiderohen të çmendur. Po lexoja Peter Brook, është një prej teoricinëve më të mëdhenj të teatrit, i cili në librin e tij “Hapësira boshe” flet për regjisorin. Thotë regjisori është një i çmendur. Pse është një i çmendur? Sepse ecën në një terren ku nuk e di se ku do shkojë, po ai e di detyrën se duhet të udhëheqë njerëzit. Janë ca njerëz që janë mbrapa, janë aktorët, janë skenografët, e të tjerë dhe duhet t`i çojë përpara deri në realizimin e shfaqjes dhe ecën në territore krejtësisht të panjohura dhe të pashkelura. Prandaj është një i çmendur.
Mira Kazhani: A duhet të çmenden të gjithë nga pak në jetë?
Stefan Çapaliku: Po ta gjejnë momentin, është krejt mirë. Po ta gjejnë momentin se si çmendesh.
Mira Kazhani: Si gjendet ai momenti është çështja? Edhe masa?
Stefan Çapaliku: Ai gjendet… vjen. Për shembull po themi ne, unë ka raste që për shkak të krijimtarisë, jo më larg se sot, në orën 5 të mëngjesit kam qenë i çuar në kompjuter. Po pse kam qenë i çuar në kompjuter?
Mira Kazhani: Shkruani?
Stefan Çapaliku: Po! Sepse me kishte ardhur diçka në mendje dhe unë besoja verbërisht që po nuk e hodha tani në këtë çast atë gjë që më ka ardhur, atëherë do ta humbas. Atëherë robi vlerëson, a më mirë me fjet gjumë apo me u çuar me e hedh këtë gjë këtu dhe thua po çohem që ta hedh. Ti je i çmendur në këtë moment, sepse jot shoqe kthen kokën dhe të pyet ku po shkon?
Mira Kazhani: Po çmendem pak! (qesh)
Stefan Çapaliku: Po shkoj të shkruaj në kompjuter! A je në terezi ti, që çohesh për të shkruar në kompjuter. A të ka paguar kush? Jo, askush nuk më ka paguar! (Qesh)
Mira Kazhani: Paguhesh më vonë!
Stefan Çapaliku: Nuk e di!
Mira Kazhani: Më ndodh edhe mua kjo. Tani unë nuk e kisha kuptuar, mendoja që e bëja vetë se nuk e kisha diskutuar me dikë, që më kujtohet një pyetje, një shënim, një tekst dhe e mbaj në “notes”, nuk shkruaj në kompjuter në fakt. Shkruaj në “notes” shumë.
Stefan Çapaliku: Po se i ke më të vogla sesa unë!
Mira Kazhani: Në demokraci po ta vësh re kohët e fundit me teknologjinë, me internetin të gjithë i kanë dhënë të drejtë vetes për t`u çmendur disi më shumë sesa duhet dhe është ajo që po ndodh. Sociologët po e trajtojnë shumë, antropologët gjithashtu si erozion i së vërtetës. Kjo e drejta për të thënë në internet. Liria për të thënë çdo gjë, për të folur edhe për gjëra që ti je një injorant dhe që realisht kjo marri nuk është liri. Si është qasja juaj Stefan? Si ndihesh kur lexon të gjitha këto?
Stefan Çapaliku: Unë futem tek ai grup njerëzish që mendon se kjo është një strategji.
Mira Kazhani: E kujt?
Stefan Çapaliku: Kjo është një strategj e globalistëve. Globalistët janë të interesuar që ta bëjnë trurin njerëzor dyst. Nëpërmjet kujt? Nëpërmjet relativizmit. Kjo është një teori e mbështetur edhe në filozofi, nuk është thjesht një thashethem. Pra nis, – nuk e di sa është vendi në këtë podcast tonin me u thelluar në këtë argument po ndoshta ia vlen – nis me një libër të Karl Popper që quhet “Mjerimi i historicizmit”. Ç`a thotë Karl Popper aty? Karl Popper është një filozof “par excellence” i kohëve tona. Ai thotë se askush nuk e zotëron të vërtetën. Askush nuk e zotëron të mirën. Askush nuk e zotëron të drejtën. Askush nuk e zotëron të bukurën. Atëherë çdokush ka të drejtë të jetë pjesë e këtyre. Kjo do të thotë të rrëzosh standartet themelore mbi të cilat është ngritur shoqëria njerëzore dhe ndodh për shembull, unë jam mësues për zanat dhe më thotë mua studenti “unë mendoj”! “Ou, i them, po si mendon ti”? Unë mendoj thotë, pse mos me mendu? Pse ti mundesh të mendosh dhe unë jo? Jo more dakord që ti mendon, po mbi bazën e kujt mendon, pra çfarë ke lexuar ti që mendon?
Mira Kazhani: TikTok!
Stefan Çapaliku: Apo ti mendon vetvetiu dhe e marr vesh pas pak që ai mendon vetvetiu dhe i jep vetes të drejtën të jetë palë, për të qenë bashkë në të njëjtin kandar. Pra të kemi të njëjtën të drejtë, të njëjtat të drejta, për të pasur të njëjtën votë. Këto janë defekte të tmerrshme të demokracisë apo jo? Që të kthehem tek Karl Popper, filozofia e Karl Popper bëhet baza e asaj që quhet “Praktikë Sorosiane e qeverisjes”. Sorosi këtë ka në qendër të filozofisë së vet. Mos më thuaj ti mua për të vërtetën, sepse ti s`e ke monopolin e së vërtetës. Ou, po pse e paske ti dhe s`e paskam unë? Pra një shoqëri e cila nuk bie dakord mbi disa parime bazë. Ç`janë parimet bazë? Nuk bën të vrasësh, pikë. Nuk mundesh t`ia marrësh jetën tjetrit në asnjë rrethanë! Duhet të biem dakord për këtë punë. Jo po unë mendoj ndryshe. Mendon ti ndryshe? Hall i madh fort se mendon ti ndryshe.
Mira Kazhani: Për vrasjen mund të bien të gjithë dakord po ka të tjera që mund ta trazojnë botën më keq.
Stefan Çapaliku: Po ka gjëra të tjera shumë të rëndësishme, po ato gjëra të tjera nuk mund të relativizohen, kaq është historia e kësaj pune. Relativizimi është sëmundja më e rrezikshme nëpërmjet të cilës ne kalojmë.
Mira Kazhani: Pse njeriu e ka tendencën Stefan për ta besuar gënjeshtrën? Për shembull thuaje sa të duash një të vërtetë, ok e shohin, mundet edhe ta shijojnë po nuk e ka fuqinë e difuzimit siç e ka gënjeshtra. Gënjeshtra është joshëse, ka diçka tek kjo?
Stefan Çapaliku: Po, ai është raporti që njeriu ka me fiksionin me “fiction”, prandaj ekziston letërsia, prandaj ekziston arti.
Mira Kazhani: Filmi, Hollywood, kinemaja!
Stefan Çapaliku: Po, patjetër sepse në përgjithësi ndodh një fenomen interesant. Rinia është shumë e dashuruar pas fiction-it. Bie fjala, nëse ne masim shprehitë e leximit në breza, të rinjtë, ata që janë, ata që lexojnë lexojnë shumë më tepër romane, seç lexojnë të vjetrit. Të vjetrrit lexojnë letërsinë dokumentare. Të vjetrit janë shumë të kapur pas të vërtetës.
Mira Kazhani: E tmerrshme! Domethënë unë po plakem. Kam ikur shumë nga romanet vitet e fundit. (qesh)
Stefan Çapaliku: Jo, unë nuk të kam thënë që ti po plakesh. (qesh)
Mira Kazhani: Sapo e the! Qesh. Gjithmonë e më shumë dua letërsi dokumentare dhe autobiografi.
Stefan Çapaliku: Dhe në përgjithësi, që ta mbyllim këtë kapitullin e leximit, se përtej leximit është vepra, përtej veprës është autori, dhe përtej autorit është vendi i tij në shoqëri. Cili është vendi i autorit në shoqërinë shqiptare? Është i mjerë! Dhe jo vetëm në këtë moment, po historikisht. A do të tregoj një barcalet me shkrimtarë?
Mira Kazhani: Po i kam shumë qejf barcaletat!
Stefan Çapaliku: Ok, jemi diku në fillim të viteve `50 në burgun e Burrelit. Burgu i Burrelit është burgu më i vjetër i ndërtuar në Shqipëri që nga koha e Ahmet Zogut, i cili pas 45-ës kthehet ekskluzivisht në burg politik. Në burg ku të burgosurit nuk punojnë. Ishin pengje dhe deri në kohën kur ne ishim mirë me Bashkimin Sovjetik në burgun e Burrelit kishte një biblotekë për të burgosurit. Vinin edhe disa revista sovjetike e ku e di unë se çfarë. Dhe barcoleta është kjo: Shkon një i burgosur tek bibloteka atje dhe kërkon një libër. I thotë: më falni kam ardhur të kërkoj filan libër, a e keni? E shikon ai dhe thotë: jo librin nuk e kemi po kemi autorin!
Mira Kazhani: Sa do të thoja që aty ka pasur vend për biblotekë se do ishin njerëz shumë të lexuar. Autori ishte aty, librin se kemi po autorin po. Kush ishte libri dhe autori? Thuaje!
Stefan Çapaliku: Ishte ekzaktësisht, megjithëse kjo është barcoletë…
Mira Kazhani: Ndoshta është e vërtetë, nga shakaja ka shumë të vërteta.
Stefan Çapaliku: Mesa di unë ishte fjala për librin “Skandali Cordignano” i shkruar nga Nik Barcolla. Nik Barcolla është pseudonimi i një prifti katolik, i cili është autor i këtij libri të famshëm “Skandali Cordignano”, titullohet.
Mira Kazhani: Meqë fole për autorin, ju jeni shkrimtar. Dua të di sa jetoni ju me krijmtarinë tuaj?
Stefan Çapaliku: Non stop! Non stop!
Mira Kazhani: Financiarisht e kisha fjalën.
Stefan Çapaliku: Ah, financiarisht!
Mira Kazhani: Se desh na gëzove!
Stefan Çapaliku: Thashë se me pyete sa jeton në kuptimin spiritual të fjalës.
Mira Kazhani: Jo, jo spiritualisht e kuptoj që jeton edhe në 5 të mëngjesit.
Stefan Çapaliku: Financiarisht është e papërfillshme.
Mira Kazhani: Me çfarë jetoni?
Stefan Çapaliku: Kam një rrogë prej shtetit shqiptar. Shteti shqiptar vazhdon të më japë një rrogë derisa të mërzitet dhe unë e marr. Punoj në Akademinë e studimeve Albanologjike, Instituti i Studimeve Gjuhësisë dhe Letërsië, Departamenti i Studimeve Letrare.
Mira Kazhani: Je i lumtur kur shkon çdo mëngjes aty?
Stefan Çapaliku: Nuk shkoj çdo mëngjes.
Mira Kazhani: Je i lumtur që nuk shkon çdo mëngjes?
Stefan Çapaliku: Jam shumë i lumtur!
Mira Kazhani: Çfarë bën gjatë ditës tënde?
Stefan Çapaliku: Përgjithësisht përpiqem ta projektoj ditën. Në mos disa ditë përpara, të paktën një ditë përpara. Për shembull vij këtu se kam një intervistë me ty siç është rasti. Ti më ke premtuar që do më ofrosh një kafe më vonë.
Mira Kazhani: Po me shumë kënaqësi, edhe pastaj e di çfarë është e bukura Stefan? Që kur i ftoj në kafe fillojnë më tregojnë gjëra shumë interesante dhe mua më rri mendja se pse nuk m`i kanë thënë në podcast. Kështu që të lutem, thuaji të gjitha këtu!
Stefan Çapaliku: Po t`i them unë të gjitha këtu atëherë do të thotë që di shumë pak!
Mira Kazhani: E bukur kjo! Ke shkruar shumë për Shkodrën, edhe Ismail Kadare thotë nuk do isha bërë shkrimtar nëse nuk do të kisha patur atë fëmijëri, s’do kishte patur ato historitë e gjyshërve të tij. Gjirokastra në një farë forme ka ndikuar që ai të ishtë një shkrimtar. Çfarë është njeriu, një produkt i rrethanave, i kohës apo i vetvetes në fund fare, simbas jush?
Stefan Çapaliku: Gjitkund produkt i rrethaneve, s’ka simbas vetes. Nuk ekziston. Vetja është një lanë e cila brumoset në një rrethanë të caktuar dhe merr formën e një rrethane të caktuar dhe vendosesh në një raport vital gjthë jetën. Pra qyteti, vendi i lindjes të stampon, të vë një damkë në kurriz, ashtu siç dikush ka tattoo-t edhe ti do ta mbartësh, kjo s’diskutohet që do ta mbartësh deri në fund. Pastaj mbetet në dorën tënde nëse do ta admirosh apo jo.
Mira Kazhani: Ju dhe e admironi Shkodrën dhe të gjithë shkodranët që njoh e admirojnë Shkodrën.
Stefan Çapaliku: Sigurisht. Problemi është kështu. Asnjëri prej nesh nuk është se ka marrë ndonjëherë ndonjë letër kur ka qenë në barkun e nënës, për ta pyetur, ku do të lindësh?
Mira Kazhani: Po ta kishe marrë këtë letrën ku do kishe dashur të lindje?
Stefan Çapaliku: Do më kishte pëlqyer Berlini shumë. Do kisha thënë dua të lind në Berlin. Nuk do kisha thënë unë të lindja në Shkodër. Dua të them këtë: Lindja është një destino. Është një fat. Të thuash dua të lind në një vend diktaturash, duhet të jesh idiot. Në `65-ën ku kam lind unë të thoje: Dua të lind në diktaturën e Enver Hoxhës se më pëlqen shumë dajaku, duhet të ishe skandal. Unë do të thosha dua të lind në një vend të lirë. Në një vend ku mundem të flas, të shprehem.
Mira Kazhani: Nëse kusht do kishte qenë Shqipëria, cilin qytet do kishe zgjedhur?
Stefan Çapaliku: Atëherë Shkodrën. Natyrisht Shkodrën. Prandaj them, gjithmonë është relative kjo punë. Në këtë kontekst, atëherë Shkodra pa dyshim ka qenë dhe vazhdon të mbetet shumë e rëndësishme. Unë jap e marr me të fizikisht një herë në javë, por shpirtërisht përditë.
Mira Kazhani: Kur shkon atje çdo javë çfarë ndjen kur sheh Shkodrën sot?
Stefan Çapaliku: Shkodra sot është një qytet që vuan për shkak se unë mendoj se e kanë lënë për të vuajtur. Shkodra është një qytet i dënuar. Për shembull, ti nuk e kupton dot sesi ka mundësi që 100 km rrugë prej Tiranës në Shkodër i bën për tre orë. Kurse 150 km rrugë për në Vlorë i bën për një orë. Si qenka kjo punë? Nuk është ky një shtet? Në gjithë botën demokracia është ta pranosh tjetrin të ndryshëm nga vetja. Kjo do të thotë demokraci dhe nëqoftëse ne kemi luftuar të gjithë për demokraci, kemi luftuar për të kuptuar tjetrin se është i ndryshëm prej meje. S`mund ta bëj unë të mendojë tjetri njësoj, se po e bëra të mendojë njësoj i kam vendosur kushte. Dhe po i vendosa kushte, kam kaluar në diktaturë. Ta dhashë përgjigjen?
Mira Kazhani: Edhe unë jam veriore dhe ndoshta është edhe pak personale kjo që e bëj këtë pyetje. Pse ka pasur nga të gjitha qeveritë, jetë e mot, një lloj diskriminimi ndaj veriut? E dua shumë jugun. Shkoj në Vlorë, në Dhërmi, në Himarë, në Sarandë. I dua pa dallim.
Stefan Çapaliku: Ti je duke folur për qeveri komuniste. Ti s`po flet për Ahmet Zogun.
Mira Kazhani: Ahmet Zogu nuk do ta diskriminonte, përkundrazi. Se e kam nga fshati i gjyshit…
Stefan Çapaliku: Po flet për qeveritë komuniste.
Mira Kazhani: Jo, jo, e lëmë pas se e dimë dhe historinë e Enverit. Po flas për gjithë qeveritë nga Enveri e tutje, deri në ditët që jetojmë.
Stefan Çapaliku: Pra po flet për qeveritë e tranzicionit?
Mira Kazhani: 30 vitet e tranzicionit, gjithmonë veriu është lënë në prapavijë.
Stefan Çapaliku: Mendoj se për sa kohë kanë qenë të djathtit në pushtet e kanë pasur gjithmonë një asset të vetin. “Këtë e kemi, këta votojnë për ne. S`kemi nevojë të investojmë fare ne aty, sepse këta i kemi tanët.” Një mentalitet komplet fshataresk dhe tradhtar. Të majtit duan që t`ia fshijnë Shkodrës kujtesën. Të marrin një shtupë, t`ia fusin në kokë dhe të thonë: Jo, mor vëlla, pse mendon ti se çfarë ke heq në kohë të komunizmit? Si more do të më fshish ti mua këtë? Po ku e merr ti këtë tagër që të më fshish…? Të më bësh të hyj në marrëdhënie me kusht. Përkundrazi në tërë botën… ja po marrim një shembull Italinë. Italia mbas lufte u qeveris nga demokristianët. Komunistët ishin të fortë në atë kohë në Itali dhe pati rajone të tëra që u qeverisën nga komunistët. Regio Emilia e të tjerë e të tjerë ishin rajone komuniste. A e dini se rezultojnë më të pasurat? Sepse pozita e kuptoi demokracinë. Unë do të investoj tek ato që mendojnë ndryshe prej meje, sepse kështu jam i ndershëm dhe luajal. Përndryshe në çfarë sistemi jetojmë ne nëqoftëse do të bëhet Shqipëria një bojë?
Mira Kazhani: Çfarë ke bërë diçka shumë mirë në jetën tënde, që i thua vetes: Këtë Stefan, e ke qarë!
Stefan Çapaliku: Për besë mendoj se vetëm fëmijët e mi.
Mira Kazhani: Sikur ta dija. I ke shumë të mirë në fakt.
Stefan Çapaliku: Faleminderit!
Mira Kazhani: Më duket mua apo ke pikë të dobët gocën?
Stefan Çapaliku: Jo. I kam të dy.
Mira Kazhani: Po diçka që e ke bërë gabim?
Stefan Çapaliku: Sa të duash. Pafund, pafund. Emision tjetër.
Mira Kazhani: Dy librat e fundit që janë “Korçë e Shkodër”…
Stefan Çapaliku: Po themi një studim krahasues. Njëri dhe tjetrin, në një periudhë të caktuar. Gjysma e parë e shekullit të 20-të.
Mira Kazhani: Shumë e bukur edhe kopertina. Kush e ka gjetur kopertinën?
Stefan Çapaliku: Ato janë dy foto të Marubit. Në njërën foto në krahun tënd të djathtë është Tefta Tashko, në `36-ën, kur vjen të japë koncert në Shkodër. Marubi e fton të bëjë…
Mira Kazhani: … një foto. Sa bukur! Instagrami i kohës.
Stefan Çapaliku: Personi që ju keni në të majtën është Lec Barbullushi. Është një foto e 1931-shit. Një muzikant lokal, shkodran.
Mira Kazhani: Dhe “Darkave, nga nji mbas buke”, miniaturë. E ke bërë këtë që ta marrin me vete. Mos t`iu rëndojë leximi. Mos t`iu rëndojë libri. Si e paske menduar këtë.
Stefan Çapaliku: Është si ajo muhalebia që u bëhet fëmijëve, që shtypet.
Mira Kazhani: Ke bërë të gjitha përpjekjet që nuk do lodheni (qesh).
Stefan Çapaliku: Sa më lehtë, sa më lehtë.
Mira Kazhani: Do ma lexosh një tregim?
Stefan Çapaliku: Me kënaqësi!
Mira Kazhani: Unë e hapa te Esati, po kë të duash mund të lexosh. Edhe e mbyllim me një tregim nga libri i ri.
Stefan Çapaliku: A të lexoj një tregim që është më i shkurtër, për çështje kohe.
“Baba”.
Mira Kazhani: Edhe për titullin qenka i jashtëzakonshëm.
(Lexon tregimin…)
Stefan Çapaliku: Është viti 1972. Gusht. Është hap plazhi i Velipojës. Diku andej ku lumi Buna derdhet në Adriatik. Janë ndërtu disa shtëpi të vogla, guri, ngjit me njëra-tjetrën që thirren kabina. Banjot janë të përbashkëta. Përveç dy kabinave të pushimit të Sekretarit të Parë dhe Kryetarit të Komitetit që duket nga larg se i kanë banjot ngjitun. Im atë ia ka dalë të sigurojë një autorizim për 15-ditëshin e dytë të gushtit dhe na jena të lumtun.
Autoritetet që administrojnë plazhin kanë instalu diku në thellësi të detit edhe disa fuçi si shenja se deri atu është caku se mund të shkosh me not. Me thellë është e ndalume dhe e rrezikshme. Ka plot të rinj që krenohen se ia kanë dalë të shkojnë deri tek fuçitë. Kjo është shenjë se jo vetëm e dinë notin, por se madje e dinë mirë. Kompeticione të tilla fizike janë të zakonshme. Edhe ne dimë not. Domethënë unë dhe ime motër. Unë madje 7 vjeç, sapo e kam mësu. Kurse ime motër, Elvira 5 vjet më e madhe e din ku e ku më mirë se unë. Po Elvira, megjithëse ia ka dalë ta mësojë notin për bukuri, nuk ka se me kë të notojë. Unë nuk ia dal ta shoqëroj shumë thellë, e mami jo që jo. Baba vjen vetëm darkave kur plazhi merr fund. Kësisoj edhe pse dimë not, kurrë nuk kemi guxuar t`u afrohemi fuçive. Është punë me rrezik. Vetëm të shoqërum prej babës tonë edhe mund ta realizojmë atë andërr, mirëpo im atë qesh sa herë që ne i themi të na çojë deri tek fuçitë. Nji mëngjes, kur ne jemi ende në kokërr të gjumit, ndëgjohet zëri i babës që na thërret të dyve. Ej, lepurusha çohuni prej gjumi se sot kam vendos me ju çu tek fuçitë. O Zot çfarë qejfi! Çohemi të dy so të marrë. Veshim kostumet tona të banjos dhe pa fut asgjë në gojë, përshëndesim nanën tonë që ka mbet e shtangun dhe vrapojmë mbas babës. Është e diel. Dita e tij e vetme e pushimit. Ju e dini se rana në Velipojë shtrihet bukur larg bregut dhe asht e thellë dhe e nxehtë. Po ne fluturojmë. Shikojmë vetëm kurrizin e babës tonë që na prin dhe asgjë tjetër. Erdhi dita të rritemi dhe ne. Po shkojmë tek fuçitë. Dhe kështu gjendemi tek bregu. Po ç`ka me pa?! Janë dy fuçi që pluskojnë në breg. Atë natë kur ne shihnim andrra me Uliksa dhe Herkulë, stuhia i kishte shkul dhe nxjerrë në breg. Ja ku i keni fuçitë tha baba. Hypni në to, bani ç`ka të keni qejf dhe betojuni shokëve se baba juaj e ka mbajt fjalën.
Mira Kazhani: Shumë e bukur! Edhe më pëlqeu që ishte me baballarët. Për shumë arsye kam një rrethanë të ndjeshme me babain këto kohë se ka kaluar një problem shëndetësor. Është mirë tani, por prindërit janë gjëja më e mrekullueshme që ka krijuar shoqëria, Zoti, Universi.
Stefan Çapaliku: Të çmueshëm!
Mira Kazhani: Shumë të çmuar! I keni?
Stefan Çapaliku: Vetëm babën.
Mira Kazhani: Sa vjeç është?
Stefan Çapaliku: Sivjet bën 90.
Mira Kazhani: Ke frikë për moshën e tretë?
Stefan Çapaliku: Unë jam i ri. Pse për moshën e tretë?
Mira Kazhani: Të pyeta për të ardhmen.
Stefan Çapaliku: Aaa në të ardhmen? Jo. Nuk kam frikë.
Mira Kazhani: Nuk ke frikë për vdekjen për shembull?
Stefan Çapaliku: Për vdekjen? Më pyete për moshën e tretë.
Mira Kazhani: Po për vdekjen a ke frikë?
Stefan Çapaliku: Vdekja është në qendër të mendimit tonë. Ne sa herë që e çojmë atë nëpër mend gjithmonë frikësohemi. Nuk ka njeri që nuk frikësohet. Thuhet se, sidomos për artistin, artisti bën vepra, që të jetë i pavdekshëm. Kjo është një gënjeshtër e madhe, por është një gënjeshtër që e përdorin njerëzit si terapinë për të thënë jam në formë, mundet të vazhdoj të prodhoj. Thjesht për ta shtyrë sa më larg idenë e vdekjes.
Mira Kazhani: Ka një lloj pavdekësie. Në Itali po shëtit treni i Dantes. Është turistike, po Dantja me tren nëpër Itali…
Stefan Çapaliku: Dante një aq të mirë sa i ka bërë letërsisë, i ka bërë një dëm të madh njerëzimit në momentin kur është përpjekur të përshkruajë një botë të cilën askush nuk e di.
Mira Kazhani: Po kaq e panjohur shpeshherë mbetet edhe jeta dhe duket në momente të caktuara aq e vështirë. Çfarë këshille ke për këtë?
Stefan Çapaliku: Duhet ta bëjmë jetën të bukur. Është detyra jonë ta bëjmë jetën të bukur. Veçanërisht t`ia bëjmë fëmijëve jetën të bukur. Nëpërmjet asaj që quhet mirëqenie imateriale, jomateriale, që s`ka lidhje me paratë, me faktin që sa kostume ke. Po ka lidhje me sa teatër ke parë? Sa filma ke parë? Sa libra ke lexuar? Sa ke dalë në natyrë? Sa ke shkuar të gjuash peshk? T`i kthehem një thënie të famshme të Kenneth Clark, që është një prej personave më të rëndësishëm që është marrë me teorinë e qytetërimit që thotë: Qytetërimi ka të bëjë me mënyrën sesi e harxhojmë kohën e lirë.
Mira Kazhani: E mrekullueshme dhe faleminderit! Shpresoj të shiten sa më shumë apo sa më pak librat! Kur e kupton që janë të mirë shumë?
Stefan Çapaliku: Sa më shumë!
Mira Kazhani: Edhe unë kështu them: Sa më shumë klikime për këtë podcast!